-in de Lucaslezing vertelt Jezus een gelijkenis over de noodzaak om altijd te bidden en niet op te geven. Een weduwe die bij een luie rechter telkens geen gehoor vindt, laat zich niet afpoeieren maar blijft terugkeren net zo lang tot hij er vanaf wil zijn en haar toch recht doet.
-in Genesis 32 gaat het over Jacob, jaren nadat hij zijn broer bedrogen heeft en vervolgens voor hem gevlucht is. Nu zal hij
terugkeren en zijn broer weer onder ogen komen. Bij de rivier de Jabbok aangekomen stuurt hij zijn hele familie en al zijn vee alvast naar de overkant, maar zelf maakt hij de oversteek nog niet en blijft alleen achter. Die nacht worstelt hij met een mysterieuze onbekende.
HOE WE KUNNEN WORSTELEN
Bij Lucas 18,1-8 en Genesis 32,22-32
Hoe moet je omgaan met wat je overkomt in je leven? Hoe te dealen met wat het leven brengt aan problemen of met moeilijkheden die je zelf veroorzaakt hebt? Kun je afrekenen met het verleden als dat je blijft achtervolgen? Hoe kun je dingen afsluiten of achterlaten, en op een andere manier verder? Of hoe ga je iets moeilijks tegemoet, waar je als een berg tegenop ziet, maar waar je ook niet omheen kunt? En je weet niet hoe je dat ooit zou kunnen?
Het kan van alles zijn, dat maakt dat je ineens zelf bent aanbeland bij de Jabbok en niet maar zomaar verder kunt. Het kan van alles zijn, dat een lange nacht van worstelen voor je laat aanbreken. Een nacht waar je doorheen moet. Als ziekte je treft, behandelingen je wachten. Als je vastloopt door een trauma, of overspannenheid. Als je niet in het reine kunt komen met je eigen verleden. Als een groot verlies je heeft getroffen en je niet weet hoe je verder moet. Als je voelt dat hoe je leeft niet klopt met je identiteit, met wie je diep van binnen werkelijk bent. Of als je weet dat je niet lang meer te leven hebt en zult moeten gaan loslaten.
Zo kun je op allerlei manieren in het leven een crisis doormaken. Oftewel, bij de Jabbok belanden – die je niet zomaar kunt oversteken. Daar gaat een hele worsteling aan vooraf. Een nacht van worstelen, en die nacht kan lang duren, soms misschien wel jaren... Hoe kom je die nacht door? Hoe houd je dat vol? En hoe houd je je geloof vast? Wat geeft dit verhaal over Jakob dan een diepe inkijk in wat het leven soms eigenlijk is. Het gaat om een confrontatie met jezelf, met het leven, met God. En wat kúnnen we daarmee worstelen.
Hoogstpersoonlijk
Daarin ben je op jezelf teruggeworpen. Zoals Jakob zijn familie en zijn bezittingen al naar de overkant heeft gebracht en dan zelf achterblijft, helemaal alleen – zo is er een laag in het leven waar je bezit en ook je dierbaren je niet kunnen helpen, waar dat in zekere zin niet meer telt. Je staat er zélf voor. Als mens in die zin ook alleen tegenover God. Het is een strijd, een worsteling die je zelf door moet. Die niemand anders voor je kan doen.
Daarin is de worsteling met God tegelijk een worsteling met jezelf, en het leven. Die worsteling is niet makkelijk. En het is ook niet gezegd dat je er ongeschonden uitkomt. Zoals Jacob voortaan mank zal lopen. Maar de lezingen van vandaag benadrukken dat we juist als het gaat om ons geloof, als het gaat om onszelf en God - hoe moeilijk het ook is, hoelang het ook duurt - dat we onszelf toch niet gewonnen moeten geven. Maar moeten volhouden.
Zoals Jakob net zolang worstelt tótdat aan die nacht een einde komt en een nieuwe dag zich aankondigt. Jakob stopt niet met worstelen en laat die ander niet eerder gaan, dan dat hij zich door hem gezegend weet. Of zoals die weduwe in de gelijkenis van Jezus halsstarrig volhoudt en niet opgeeft totdat die onwillige rechter eindelijk overstag gaat en zij toch haar recht haalt...
Blijven pushen
Dat laatste is dus een gelijkenis van Jezus over de noodzaak om altijd te bidden en niet op te geven. En of dat dan toeval is, maar juist in die week zag ik op Facebook een treffende spreuk voorbij komen. In het Engels, dus ik zal hem even uitleggen. Het ging om het woord PUSH: aandringen, druk uitoefenen. We gebruiken het ook in Nederland wel, als bijvoorbeeld gezegd wordt dat iemand niet zo moet pushen – niet ergens te veel bovenop moet zitten.
Op Facebook werd dat woordje PUSH als afkorting uitgelegd: Pray Until Something Happens. Bid net zo lang tot er iets gebeurt.
En dat kun je heel plat lezen natuurlijk: als je maar hard en aanhoudend genoeg bidt, dan gaan vast de dingen gebeuren waar je op hoopt... Het lijkt me niet dat het zó werkt.
Maar misschien gaat het ook vooral om jezelf ín dat bidden. Bidden om eraan vast te houden dat recht moet geschieden; dat je geen genoegen neemt met wat niet deugt; dat het leven soms te oneerlijk is. En dan blijven bidden, om niet op te geven dat je God wilt houden aan zijn eigen belofte van zegen. Ook al weet je niet hoe die zegen eruit zal zien. Zoals Jacob dan zegt: ‘Ik laat u niet gaan - tenzij u mij zegent.’
PUSH, pray until something happens. Bidt net zo lang tot er iets gebeurt. Door zo volhardend te blijven bidden kan er iets in jezelf gebeuren. En hoewel je situatie misschien feitelijk niet verandert – je bent nog steeds ziek; het gemis van een dierbare is en blijft; je weet dat je leven gaat eindigen en dat is nu eenmaal zo... – als je maar volhoudt kómt er een moment dat je toch verder kunt. Dat er iets in jezelf gebeurt, waardoor een weg zich opent... Waardoor je uiteindelijk de Jabbok kunt of durft over te steken. En dat je, ín wat je hebt doorgemaakt, zelfs zegening kunt zien... Dan ga je voortaan anders door het leven.
Een andere naam?
Soms nemen mensen bij een grote stap in hun leven een nieuwe naam aan. Denk aan wie intreedt in een klooster. Of aan een nieuwe paus. Maar ook aan mensen die transgender zijn, voor wie het niet langer klopt om nog langer als vrouw of man door het leven te gaan – over worsteling gesproken! Zij kiezen dan vaak ook een andere naam.
Jakob krijgt na zijn worsteling ook een andere naam. Israël zal hij voortaan heten. Want hij heeft met God en mensen gestreden - en gewonnen. Israël betekent ‘strijder Gods’ en als je dat zomaar hoort kan het best militant klinken, als een strijder voor of van God. Maar in dit verhaal komt de betekenis van die naam dus veel meer naar voren in de zin van strijder mét God.
Dat is best veelzeggend, voor wat in dit leven geloven inhoudt! Het heeft te maken met worstelen en jezelf niet gewonnen geven voordat je jezelf gezegend weet door God. Dan is die naam Israël misschien wel een naam die op ons allen als gelovigen van toepassing is! Zoals niet alleen Jakob die naam zal dragen, maar later ook een heel volk. Geloven als volhardend worstelen met God, net zolang tot je je gezegend weet.
De theoloog Noordmans schrijft ergens zelfs ’Wanneer men vraagt naar de zin van dit leven, hét mensenleven, dan moet het antwoord zijn, dat het bestaat in het zoeken naar een zegen’. De zegen, waardoor het leven méér is dan een lot. Dat zoeken van zegen is wat we moeten vasthouden.
Onbekende Nabije
Als we daarin worstelen met God, dan weten we nooit precies met wie we worstelen, met wie we te maken hebben. Als Jakob naar de naam van die Ander vraagt, krijgt hij daarop geen antwoord. Alleen maar: ‘Waarom vraag je naar mijn naam?’ Niet voor niets geldt in het Jodendom de naam van God als onuitsprekelijk...
Maar juist in die worsteling heeft Jakob God wel degelijk ontmoet, van aangezicht tot aangezicht. En juist door die worsteling niet op te geven maar vol te houden, heeft hij God leren kennen en weet hij zich uiteindelijk gezegend. Zelfs al komt hij er niet ongeschonden uit. De worsteling heeft hem veranderd, is hem aan te zien. Hij gaat voortaan mank door het leven. Maar de zon van een nieuwe morgen is over hem opgegaan.
Laten wij dan niet opgeven. Niet loslaten. Maar volhouden dat in en ondanks alles wat dit leven kan brengen, alles waarmee we kunnen worstelen, dat je God niet laat gaan tenzij hij je zegent.
Ds. Jelbert Versteeg