Afzien

Een prinsheerlijke maaltijd, een prachtige wijn,
een steeds luider wordend samenzijn
en tot besluit reik ik naar de schouw,
we lezen de Schrift, gewoontegetrouw.

Vanwege het uur niet te lang deze keer,
een fragment uit de Bergrede van de Heer,
het gaat over vasten en soberheid,
want, ja, het is veertigdagentijd.

Het oog heet een lamp, zij brengt aan het licht
waar je diepste verlangens op zijn gericht:
zijn het roem en rijkdom, brood en spelen?
– de dood is een rover die alles komt stelen.

Zijn de gasten vrolijk huns weegs gegaan,
ik kom voor torens vaatwerk te staan
en een narrige vraag drijft mij in het nauw:
die soberheid, wordt dat nog wat met jou?

                                             Jaap Zijlstra


Soberheid. Afzien. Vasten... - want, ja, het is veertigdagentijd.

Afzien. In het gedicht van Zijlstra loopt het uit op een vraag, die opkomt uit een soort innerlijke botsing tussen het fijne van een gezellige avond in goed gezelschap en een innerlijk besef dat de veertigdagentijd toch ook een tijd van soberheid is? Is dat met elkaar te verenigen?
Het stelt de vraag of je daar voor een poosje van kunt afzien? En waarom zou je eigenlijk? Kiezen voor soberheid valt nog niet mee...

Afzien. Zou de praktijk van vasten tijdens de veertigdagentijd ook deels uit nood geboren zijn? Was in vroeger tijden juist het laatste stuk van de winter qua voorraad niet het moeilijkst om door te komen? Noodgedwongen op rantsoen. Ik kan me voorstellen dat het dan helpt het als je dat gemeenschappelijk doet en het vanuit de religie ook diepere betekenis krijgt.
In onze welvarende samenleving is er voor velen nooit schaarste. Dan komt vasten sowieso aan op een heel bewuste keuze. Uit luxe geboren eigenlijk...

Afzien. Ik schrijf dit op de dag nadat Rusland daadwerkelijk begonnen is Oekraïne aan te vallen. Schokkend. Afzien krijgt ineens veel meer de betekenis van het moeilijk hebben, hevig lijden, zwaar beproefd worden. Voor Oekraïners is een tijd van zwaar afzien aangebroken. Zij worden letterlijk in het nauw gebracht. Heel wat anders dan het schuldgevoel van een ‘narrige vraag’ over gebrek aan soberheid. Dat is nogal een schril contrast...

Afzien. Maar ook hier kan nu zomaar een tijd van ongekozen afzien aanbreken. Grote kans dat door de situatie in Oekraïne en sancties tegen Rusland de energieprijzen nog verder zullen stijgen. En voedsel en producten misschien ook. Voor velen niet te betalen. Noodgedwongen in de kou. Armoede in Nederland. Ook een vorm van ongekozen afzien. Hoe gaan we daar mee om? Hoe komen we daar doorheen?

Afzien. De Veertigdagentijd is begonnen. Een tijd van afzien, op vele manieren. Hoe komen we die tijd door? Ik denk aan Lied 2154:4 – ‘Wie van zich afziet naar God toe, loopt in het licht en wordt niet moe.’ Afzien op nog een andere manier dus. Van jezelf afzien, om je meer naar God te richten, meer te vertrouwen. En, zou ik daaraan willen toevoegen: van jezelf afzien om ook meer naar elkaar om te zien. Om elkaar door een tijd van afzien heen te helpen. Een Veertigdagentijd lang, hoe lang die ook concreet zal duren.
En gedragen door de hoop, dat na die tijd de opstanding van Pasen volgt.

Ds. Jelbert Versteeg