Meditatie
Op 18 maart jl. is mijn lieve schoonmoeder overleden, nog maar 66 jaar. De laatste jaren ging ze door Parkinsonisme al steeds verder achteruit.
De laatste maanden ging dat alleen maar sneller, en nu kwam al het moment dat we haar hebben moeten loslaten.
Zeer waardevol dat we allemaal heel bewust afscheid hebben kunnen nemen. En bijzonder dat ze er rustig onder was, helemaal niet bang voor de dood.
Ze had vertrouwen, waarbij ze in de dagen van afscheid nemen nog benoemde dat ze een meditatie die ik jaren geleden heb geschreven, zo mooi vond.
Ik vond het een mooi idee om die meditatie dan nu ook hier te plaatsen. Geschreven september 2012…

‘Een psalm en een kikker’
Ik wil mij, Heer, in U verblijden,
die hulp bood in de dag
dat ik geen uitkomst zag,
die steeds mij uit de engte leidde;
dan mocht met lichte schreden
ik in de ruimte treden. Psalm 31: 6 (berijmd)

Pas maakte ik iets mee dat me heeft verwonderd en aan het denken heeft gezet:
Enkele weken geleden was het nog aardig warm en ik wilde ’s ochtends de tomatenplanten buiten water geven, ze konden wel weer wat gebruiken.
Ik pakte bij de regenton de gieter, die nog half vol zat, dus ik hoefde hem niet te vullen en liep rechtstreeks naar de eerste tomatenplant.
Daar kantelde ik gedachteloos de gieter, maar hé – er kwam niets uit. Verstopt? Hoe kan dat nu?
Ik haalde de kop van de hals van de gieter af, en wat zag ik tot mijn grote verbazing: een paar kleine dunne teentjes met van die bolletjes aan de uiteinden
en twee glanzende oogjes die me hulpeloos vanuit een groen koppie aankeken. Een kikker! Een kikker die vastzat in het uiteinde van de gieter?!
En aan zijn kopje te zien niet eens een heel klein kikkertje. Hij kon geen kant op.
Hoe kon dit? Hoe had die kikker zich ooit zo ver in die hals kunnen wurmen? En zich zo in de nesten gewerkt…
Het uiteinde is maar 2 cm breed! En nu zat hij daar, in de verdrukking, in benauwdheid, in de engte, en hij kon geen kant meer op. Geen enkele uitkomst mogelijk.
Wat nu? Ik moest het beestje daar uit zien te krijgen, en nog een beetje snel ook. Maar hoe?
Toch maar proberen door te gieten en met de druk van het water en misschien ook een beetje als smeermiddel hopen dat hij eruit zou floepen.
Even gebeurde er nog niets, toen kwam er wat water, en ja hoor, opeens zat daar de kikker verdwaasd op de grond.
Een complete kikker van zo’n tien centimeter! Uit de engte geleid, in de ruimte getreden. Was hij in orde?
Even bleef hij nog zitten, toen maakte hij voorzichtig een sprongetje, en nog een, en met lichte schreden zocht hij een wat meer beschut plekje… Wonderlijk.

U bent geen kikker. Maar ook een mens vindt zichzelf vroeg of laat in het leven wel eens terug in grote benauwdheid.
Vastgelopen, uitzichtloos, met het gevoel dat je geen kant meer op kunt.
Door ongeluk, door toedoen van een ander, of doordat je jezelf in de nesten hebt gewerkt, maar hoe dan ook: ten einde raad, de wanhoop nabij.
Wie heel Psalm 31 naleest of zingt, zal zien dat het daarin (net als veel andere psalmen) ook gaat om een situatie van ellende, benauwdheid en verkwijnen in de engte.
Wanhoop en geloofsvertrouwen vechten dan om voorrang. Ook de schrijver van de psalm is ten einde raad en zoekt naar vertrouwen.
Ja, hij zoekt de Heer die hulp kan bieden als alles uitzichtloos lijkt, die toch een mens kan bevrijden en weer in de ruimte kan zetten.
Zo is het al vaker gegaan! De psalm eindigt dan ook met een dringende oproep om ook nu moed te houden en te blijven hopen op de Heer.

Dus als u op dit moment misschien een moeilijke tijd doormaakt: hou vol, en blijf hopen!
Maar wat als het gaat om doodsnood? Als in dit leven geen uitkomst meer is en de dood onder ogen gezien moet worden?
Wie gelooft mag vertrouwen dat God ook voorbij de dood mensen vast blijft houden. God is immers zoveel groter dan dit leven alleen.
Misschien dat die woorden van Psalm 31 met het oog op overlijden nieuwe betekenis krijgen: dat de Heer ons dan uit de engte van ons aardse lichaam zal leiden,
en we met lichte schreden in de ruimte van een nieuw leven mogen treden. Onvoorstelbaar?
Misschien wel, want tot het zover is kunnen wij ons er geen echte voorstelling van maken.

Toch komt juist dan die kikker weer in mijn gedachten:
Hoe zal dat zijn geweest toen hij daar aan het einde van een schijnbaar doodlopende tunnel in het schemerdonker benauwd zijn dood zat af te wachten - en ineens de kop van de gieter af ging?
Toen opeens het volle licht hem tegemoet straalde en hij, zonder dat hij er zelf iets aan kon doen, zich in de richting van het licht meegenomen voelde?
En van het ene op het andere moment totale bevrijding… Uit het donker naar het licht. Uit de engte naar de ruimte. Van de dood naar het leven. Als een nieuwe geboorte.
Zou sterven soms zoiets zijn?
Hoe dan ook, de Heer zal hulp bieden op de dag dat wij geen uitkomst meer zien.
Dat is de hoop waarmee wij mogen leven. Die dóet leven.
En wie de Heer vertrouwt, kan zich daarin verblijden – zelfs in grote benauwdheid.

ds. Jelbert Versteeg

Ochtend in Epe

Ik loop de ochtendronde met de hond. Het is nog vroeg. Het is nog donker. Het is nog flink koud, na een februarinacht met vorst.
En het is nét ietsje mistig, precies genoeg om de wereld een beetje te betoveren.

Rustig is het ook, deze ochtend. In een prettige stilte loop ik mijn route langs straten en over paadjes.
Weinig verkeer, weinig voorbijgangers, nog geen bedrijvigheid. Het zijn vooral vogels die ik hoor, die elkaar blij en vol levenslust toezingen dat een nieuwe dag aan het beginnen is.
Ik meen in hun enthousiasme ook alvast een verre vooraankondiging van het voorjaar te herkennen.

Heel wat huizen passeer ik ondertussen. Appartementen, ouderenwoningen, eengezinswoningen, vrijstaand.
Bij sommige ramen is er licht te zien, maar bij de meeste is het nog donker. Zo trekken tijdens het lopen heel wat huizen aan me voorbij.
Nog veel meer huizen bij elkaar vormen samen Epe.

Heel wat huizen. Met elk hun eigen voordeur. Met daarachter elk hun eigen bewoners. Huizen gevuld met elk een heel eigen sfeer, energie en dynamiek.
Met heel eigen karakters en levensinvullingen. Huizen bewoond door veel of weinig zorgen, vervulde en onvervulde verlangens, gekoesterde en vervlogen dromen.
Een heel dorp aan huizen als woonplaatsen van ieders alle eigenste geluk en verdriet, van ieders alle eigenste hoop en onmacht, en – door al onze menselijke tekortkomingen heen - van ieders alle eigenste liefde.
Maar wat weten we daar eigenlijk van? Veel blijft achter de eigen voordeur…

Zoveel huizen, zoveel mensen. Zo heel verschillend en toch ook zozeer hetzelfde.
In de stille aanblik van het mistige schijnsel van de lantarens treft die gedachte mij als een momentopname.
Het is nog donker, maar in al die huizen, voor al die mensen, in al die levens begint een nieuwe dag.
En onwillekeurig komt iets van een gebed op: ‘God, Zegen ieder huis.
Zegen al die mensen. Werp uw licht over hen.
Het is uw wereld waarin wij wonen en leven. Het mag nog donker zijn, maar een nieuwe dag staat te beginnen.’



Ds. Jelbert Versteeg

Meditatie

Antwoord geven: הִנֵּנִי
Het gaat deze keer over één woordje.
Het is het woord dat Abraham uitspreekt in Genesis 22, als de stem van God hem bij name roept omdat hij een opdracht voor hem heeft.
Het is hetzelfde woord waarmee Mozes op de stem van God reageert als die hem bij zijn naam noemt bij de brandende braamstruik in Exodus 3.
Het is ook wat de jonge Samuel zegt in antwoord op de stem die hem roept, in 1 Samuël 3 – waarvan hij nog van Eli moet leren dat het de stem van de Heer is.
Ook de profeet Jesaja antwoordt op Gods vraag ‘Wie zal ik sturen?’ met weer ditzelfde woordje (Jesaja 6,8).
En, hoewel daar opgeschreven in het Grieks, kun je het ook herkennen in wat Maria zegt in Lucas 1,38 tegen de engel Gabriel: “Zie, de dienstmaagd des Heren; mij geschiede naar uw woord.” (NBG vertaling).

Hier ben ik
De bedoeling van het woordje waar het over gaat wordt in de NBV21 bijvoorbeeld weergegeven met ‘Ja, ik luister’ maar in de NBG eerder met ‘Hier ben ik’.
Maar het zijn allebei vertalingen van één en hetzelfde Hebreeuwse ‘hineni ’ ( הִנֵּֽנִי ).
Dat komt van de woordstam die ‘zien’ betekent en letterlijk vertaald is het in de vorm ‘hineni’ dan min of meer ‘zie, ik’ of ‘zie mij’ - in de zin van ‘hier ben ik’.
Want het wordt in de Bijbel dus vele malen gebruikt als antwoord. Soms als alledaags antwoord van iemand die door een ander geroepen of gezocht wordt.
Maar op bijzondere momenten vormt hineni het diep persoonlijke antwoord van iemand op de Stem die hij hoort in zijn bestaan, de stem van God.

De (inmiddels overleden) zanger Leonard Cohen gebruikt het woordje hineni ook, in een van zijn laatste nummers, het mooie maar niet zomaar te doorgronden ‘You want it darker’.
Hij vertaalt het daar met ‘I am ready, my Lord’ oftewel ‘ik ben gereed, Heer’, ik ben er klaar voor, ik ben beschikbaar.
In een kort filmpje dat ik vond vertelt Cohen daar meer over en blijkt hoe wezenlijk hij dat begrepen heeft.
Met hineni bied je jezelf aan. Het raakt aan de ziel, aan het diepe menselijk verlangen om dienstbaar en van betekenis te kunnen zijn.
Hineni zeggen is het uitspreken van je bereidheid daartoe, in alle openheid, onafhankelijk van wat volgt.
Precies dat wat je in bovenstaande Bijbelse voorbeelden herkent.

Persoonlijk antwoord geven
Helemaal in het begin van de Bijbel roept God de mens ook.
Nadat Adam en Eva van de verboden vrucht hebben gegeten roept de stem van God hen: ‘Mens, waar ben je?’
Want uit schaamte probeerden zij zich juist verborgen te houden. Hun antwoord was dan ook geen hineni.
Maar wordt die vraag op zielsniveau niet aan ieder mens gesteld? Ook aan mij. Ook aan (jo)u:
Een Stem die ons vraagt: ‘Mens, waar ben je?’ Misschien is dat wel waar leven en geloven ten diepste over gaan.
Daarbij kan er van alles zijn wat ons er van weerhoudt werkelijk antwoord te geven: schaamte, angst, schuld etc..
Maar dat is niet de bedoeling! In plaats van je verschuilen, wegduiken, je klein maken, uitvluchten verzinnen, afleiding zoeken etc. komt het er op aan om hoogstpersoonlijk antwoord te geven op die Stem die roept tot onze ziel: hineni. Hier ben ik.
Zo gaat het met dat ene woordje hineni om gehoor geven aan die Stem die ieder mens roept. Antwoord geven.
Verantwoordelijkheid nemen. Tevoorschijn komen. Bereid zijn. Je beschikbaar stellen. Overgave. Willen luisteren naar die stem, onafhankelijk van wat dat zal brengen.
Trouw zijn aan jezelf daarmee ook! Eigenlijk is alles waar geloven over gaat zo bekeken terug te voeren tot dat ene kleine Hebreeuwse woordje: hineni.

Hineni. Een mooi woord om een nieuw jaar mee in te gaan!
Maar ook om elke dag opnieuw mee te beginnen, omdat we zo gauw voorbij leven aan die Stem die je ziel aanspreekt.
Een moment de tijd te nemen om bewust in jezelf te keren en dan dat woordje uit te spreken, als een gebed - in gedachten, fluisterend of hardop: hineni.

Ds. Jelbert Versteeg